Tento, tato, toto,
tenhle, tahle, tohle,
ten, ta, to,
tamten, tamta, tamto, ...


Ale po kolei:

---

1) ten, ta, to

Te trzy slowa po czesku znacza to same po polsku.
Ale tylko w tym jednym kierunku. Nie odwrotnie!

Czeskie "ten, ta, to"
zawsze jest po polsku "ten, ta, to".


Natomiast polskie "ten, ta, to" nie zawsze bedzie po czesku "ten, ta, to".
Dlatego ze mamy jeszcze inny zestaw zaimkow:



---

2) tento, tato, toto (tenhle, tahle, tohle)

---

Jaka jest roznica?
Pomoge sobie angielskim:

ten, ta, to CS
=
the EN

Ten, o ktorym mowilismy. Ten, ktory juz znamy, o ktorym juz byla mowa.
Zdefinowany wczesniej.
Wczesniej (!!!)
(ta, to, ... wg rodzaju)



tento / tenhle, tato / tahle, toto / tohle CS
=
this, this one EN

Ten bardzo konkretny,
na ktory teraz wlasnie pokazuje lub chociaz patrze,
ew. u ktorego wlasnie teraz stoje.
Teraz (!!!)
(ta, to, ... wg rodzaju)




Jest to bardzo wazna roznica miedzy polskim vs. czeskim,
ktora mi nawet powoduje troche adrenalinu podczas ustalania terminu lekcji:

ten čtvrtek CS = ten czwartek PL
tento čtvrtek CS = ten czwartek PL

Przyczym jednak te dwie czeskie wyrazenia maja fatalnie rozne znaczenie!!!
I po polsku niestety mowia sie tak samo.


"ten čtvrtek"
=
"generalnie w czwartki, ogolnie, prawie co tydzien; jak o tym mozliwym terminie juz mowilismy wczesniej"


Natomiast:


"tento čtvrtek"
=
"ten jeden konkretny czwartek, ktory bedzie najblizej, w tym tygodniu; nie dotyczy na ogol nastepnych tygodni"



Wiec "ten čtvrtek" dotyczy ogolnie wszystkich cwartkow,
i "ten" znaczy nawiazanie do juz wczesniej otworzonego tematu.
The EN.

Natomiast "tento čtvrtek" dotyczy tylko i wylacznie jednego najblizszego czwartku;
nie nastepnych.
This EN.

I po polsku oboje powie sie "ten", chociaz na ile dam rade wyrazic sie po polsku...



---


3) tamten, tamta, tamto
(CS = PL)

To moze wychodzic z obu sytuacji powyzej
(albo wczesniej juz otworzony temat; albo cos, na co teraz pokazuje),
ale musi chodzic o wieksza odleglosc w czasie albo przestrzeni.
Po prostu w czasoprzestrzeni (zawsze lubie, jak wlasnie ta wielkosc fizykalna przejawia sie w jezyku, w gramatyce, w praktycznej komunikacji 3:) ).

– Tamten, jak jsme o něm mluvili minulý měsíc.
– PL: Tamten, jak o nim rozmawialismy w przeszlym miesiacu.

– Tamten (ukazuji) na opačném konci haly.
– PL: Tamten (pokazuje) na odwrotnym koncu hali.

To dziala praktycznie jak po polsku.



---


Konkretny ksztalt
Jezeli juz wiemy, z ktorej grupy ad powyzej 1 vs. 2 vs. 3 potrzebujemy slowo, to zostaje wybrac poprawny ksztalt.


Ad 1 i ad 3 jest to dla Polaka bardzo naturalne, i zrobi to poprawnie wg uczucia.
- ten × ta × to
- tamten × tamta × tamto
- r. męski × r. żeński × r. nijaki
Dokładnie tak samo jak po polsku.



Ad 2 – rodzaje tez sa spoko:

- tento × tato × toto
- tenhle × tahle × tohle
- r. męski × r. żeński × r. nijaki


---


Ale jeszcze pokaze to troche bardziej detalowo:

Panstwo moze poprawnie zauwazyli,
ze chodzi o baze ten × ta × to, jak po polsku,
ale do tego jest dodano albo "-to", albo "-hle".

W czym jest roznica miedzy "-to" vs. "-hle"?
W stylistyce. W formie. W sytuacji, do ktorej to pasuje. W poziomie jezykowej kultury.

Niestety wlasnie tutaj nie mamy do dyspozycji zlotej sredniej drogi.
Nie ma tutaj mozliwosci wyrazic sie stylistycznie neutralnie.

Musimy zdecydowac sie, czy bedziemy mowic bardzo formalnie, urzedowo, technicznie, w sposob nie odpowiedni do bieglej komunikacji,
albo odwrotnie, czy bedziemy mowic potocznie.

Do pisanej formy, do ksiazki, artykulu, dokumentacji, specyfikacji, oferty, zapytania ofertowego, umowy, do e-mailu do klienta,
albo do przemowy publicznej, na mikrofon, czy juz w sali konferencyjnej czy do mediow
polecam formalna forme "tento, tato, toto".

Do zwyklych rozmow, w tym do pracownych rozmow przy jednym stole,
w tym do mailow prywatnych,
i chyba moze tez nawet do mailow do kolegow w pracy, w bieglej codziennej komunikacji
polecam potoczna forme "tenhle, tahle, tohle".


---


Ciekawostka dla tych, kto pytaja "skad i dlaczego"?:

Ten dodatek "-hle", to wlasnie jest skrot z "hleď".
Hleď, pohleď, podívej se, koukni, ...

Jak polskie: Przegladarka, ogladac, wzglednie, nie spogladaj nigdy wstecz, poglad, ... patrzec.

Wiec, "tenhle" wlasnie, co do etymologii (powstaniu slowa, historii slowa) tak naprawde znaczylo "patrz, ten".
Bo czeskie "h" (samo "h"!), to jest polskie "g".


---

Odmiana tento, tenhle, ...

Mozna pomoc sobie przez to, ze praktycznie chodzi o ten+to, ta+to, to+to,
i wlasnie wg tego to odmieniamy – per partes, po czesciach.
Znaczy – odmieniamy tylko pierwsza czesc tego zlozonego slowa,
natomiast dodane "-to" lub "-hle" zostaje bez zmiany.


Przyimki i rzeczowniki w przypadku potocznej formy tutaj podaje wiecej potocznie.
W przypadku przyimku "o" prosze pisac zawsze "o".
Ten potoczny ksztalk [vo] tylko mowimy, i nawet nie kazdy tego lubi (na Morawach tego nie musia lubic).



Rodzaj meski zywotny formalnie:
1. tento muž
2. bez tohoto muže
3. tomuto muži
4. vidím tohoto muže
5. –
6. o tomto muži
7. s tímto mužem

Rodzaj meski zywotny potocznie:
1. tenhle chlap
2. bez tohohle chlapa
3. tomuhle chlapovi (cca woj. Královéhradecké, pewnie powiat Náchod: tomuhle chlapoj)
4. vidím tohohle chlapa
5. –
6. [v]o tomhle chlapovi (cca woj. Královéhradecké, pewnie powiat Náchod: tomuhle chlapoj)
7. s tímhle chlapem



Rodzaj meski niezywotny formalnie:
1. tento dům
2. bez tohoto domu
3. tomuto domu
4. vidím tento dům (na tym polega roznica miedzy zywotnym i niezywotnym; m. niezywotny ma 4. przypadek taki sam jak 1. przypadek; tak samo jak w polskim)
5. –
6. o tomto domě/domu
7. s tímto domem

Rodzaj meski niezywotny potocznie:
1. tenhle barák
2. bez tohohle baráku
3. tomuhle baráku
4. vidím tenhle barák (na tym polega roznica miedzy zywotnym i niezywotnym; m. niezywotny ma 4. przypadek taki sam jak 1. przypadek; tak samo jak w polskim)
5. –
6. [v]o tomhle baráku
7. s tímhle barákem



Rodzaj zenski formalnie:
1. tato žena
2. bez této ženy
3. této ženě
4. vidím tuto ženu
5. –
6. o této ženě
7. s touto ženou

Rodzaj zenski potocznie:
1. tahle ženská
2. bez týhle ženský
3. týhle ženský
4. vidím tuhle ženskou
5. –
6. [v]o týhle ženský
7. s touhle ženskou



Rodzaj nijaki formalnie:
1. toto město
2. bez tohoto města (zaimek tak samo jak w r. meskim)
3. tomuto městu (zaimek tak samo jak w r. meskim)
4. vidím toto město
5. –
6. o tomto městě/městu (zaimek tak samo jak w r. meskim)
7. s tímto městem (zaimek tak samo jak w r. meskim)

Rodzaj nijaki potocznie:
1. tohle město
2. bez tohohle města (zaimek tak samo jak w r. meskim)
3. tomuhle městu (zaimek tak samo jak w r. meskim)
4. vidím tohle město
5. –
6. [v]o tomhle městě/městu (zaimek tak samo jak w r. meskim)
7. s tímhle městem (zaimek tak samo jak w r. meskim)



Rzeczowniki w r. meskich i zenskich zmieniam w zaleznosci od formalnej vs. potocznej mowy,
ze by to brzmiec sensownie i konsystentnie.
Ze by laczyc formalny zaimek z formalnym rzeczownikiem i potoczny zaimek z potocznym rzeczownikiem,
ze by to byc naturalne i prawdziwe.
Np.: "chlap" CS potocznie = "muž" CS formalnie = "mezczyzna"/"facet" PL

---

I nie pokazalem tutaj liczby mnogej... Bo juz bez niej tutaj jest tego duzo :)

---


I jest jeszcze ekstremalniejszy potoczny ksztalt:


tenhle: tendle, tenhleten, tendlencten

– to wszystko rodzaj meski, pierwszy przypadek (mianownik)
a) zamiast "h" damy "nd"
b) dodajemy nastepne "ten" pod koniec
c) zkombinujemy i a) i b), z malym dodatkem "nc" przed przyrostkem 3:)


Ale tego niech Panstwo nie mowia, to polecam trzymac tylko jako slownictwo pasywne.
Nawet wlasnie to moze byc bardziej regionalne.


I podobnie rodzaje zenski i nijaki:

- tahle: tahleta, tadlencta (tutaj tylko mozliwosci b i c; nie a)

- tohle: tohleto, todlencto (tak samo, tez brak mozliwosci a)

I prosze ze by Panstwo nie chcieli od tych ekstremalnych ksztaltow odmiany,
bo to moglbym sie sam przestraszyc, jak groznie ja osobiscie na co dzien mowie :D

Wiec... to wszystko jest polskie ten/ta/to, w pokazujacym znaczeniu "this (one)" EN.