Blog (czeszczyzna)
Język czeski dla Polaków

1) Co najmniej, jak najmniej:


co najmniej, przynajmniej PL
=
alespoň, aspoň, přinejmenším, minimálně CS



jak najmniej PL
=
co nejméně, minimálně CS


Sytuacja z życia – Co mnie zainspirowało do tego postu – Zauważyłem ogłoszenie:

"Wymagania: Znajomość języka w stopniu co najmniej zaawansowanym."

"Cože? Oni (…)

hydraulika PL
- vodoinstalace, voda CS
(domowa instalacja wodociagu i kanalizacji)
- topení CS
(ogrzewanie; instalacja ogrzewania)


hydraulik PL
- instalatér CS (woda)
- topenář CS (ogrzewanie)
- instalatér, topenář CS



Uwaga – zdrada:

hydraulika CS
=
hydraulika siłowa PL


Jak sie po czesku powie "hydraulika", to kazdemu wpadnie do (…)

Kdo, co:
dům, stůl, kůň, nůž, vůz

Bez koho, čeho:
domu, stolu, koně, nože, vozu

Malý kdo, co:
domek, stolek, koník, nožík, vozík


Literki "ů" vs. "o"
w czeskim alternują,
w podobny sposób jak i w polskim w niektórych słowach:

Mianownik:
stół, nóż PL

Dopełniacz:
bez stołu, noża PL

Mały (mianownik): (…)

1)
Zvláštní slovesa pro jednotlivé činnosti v češtině,
která v polštině neexistují jako extra vyhrazená slovesa


a) (Zimní) sporty

bruslit CS = jeździć na łyżwach PL
lyžovat CS = jeździć na nartach PL

(
Rzeczowniki:

ta jedna brusle CS = ta jedna łyżwa PL
ty jedny brusle CS (…)

K článku o tom, jak v češtině čteme názvy a kategorie označené písmeny,
jsem chtěl dopsat dodatek o různých výslovnostech názvu, resp. lidových názvech, terénního nákladního automobilu Praga V3S.

Ale trochu jsem se rozepsal, takže tento stručný text o Vejtřasce (P (…)

[áčko] CS (potocznie)

- ŘP sk. A:
řidičský průkaz skupiny A 
řidičský průkaz na motocykl
řidičák na motorku (potocznie)
papíry na motorku (potocznie)
papíry na mašinu (potocznie)
("mašina" CS w tym kontekście: duży, mocny motocykl)

- vitamín (…)

šalupa CS (typ plachetnice)
= slup PL
= sloop EN

szalupa PL
= záchranný člun, člun CS


Poznámka pro Čechy:
"szalupa" PL je člun, jímž je vybavena loď.
Nejen záchranný člun, ale i pro plavbu na mělčinu / pevninu, pro práci v (…)

jedlý CS = jadalny PL

jedovatý CS = jadowity, trujący, toksyczny PL


jízlivý, jedovatý, kousavý, zlomyslný, pichlavý, uštěpačný CS
(komentář, poznámka, glosa, ...)
=
kąśliwy, zgryźliwy, złośliwy, jadowity PL

Narazil jsem na velice zajímavé video (krátký film) o historii železniční tratě Choceň – Týniště nad Orlicí – Nové Město nad Metují – Náchod – Meziměstí – Broumov.

Video / film v r. 2000 vyrobil meziměstský nadšenec přes historii železnice (…)

nakrętka PL (do śruby)
=
matice CS (formalnie);
matka, matička CS (potocznie)



macierz PL (matematyka)
=
matice CS



macica PL
=
děloha CS



matka; mama, mamusia PL
=
matka; mamka, maminka CS



nakrętka PL (do butelki)
=
víčko CS
(ew. też "uzávěr" CS)

zeť CS = zięć PL
zeď [zeť] CS = mur, ściana PL

Wymowa dokładnie taka sama.



Dla pewnosci jeszcze dodam, ze to dziala tylko w pierwszym przypadku liczby pojedynczej.
Pozostale ksztalty maja te dwie slowa calkowicie inne, dlatego ze maja inne rodzaje, wiec (…)

Samostatné Československo vzniklo na konci první světové války, 28. 10. 1918, tedy o dva týdny dříve než Polsko.


V letech 2013 až 2014 Česká televize uvedla devítidílný filmový cyklus "České století".

V tomto cyklu jednotlivé filmy ukazují vybrané události Československé historie.
Od (…)

"Únor bílý, pole sílí", mowi powiedzenie ludowe.
Znaczy, ze jezeli podczas lutego jest duzo sniegu, to bedzie dobry plon.
(Doslownie: "Luty bialy, pole wzmacnia.")


Z punktu widzenia jezykowego jest na tym ciekawe to,
ze dla nas Czechow chodzi o rym.
Dlatego ze [lí] wymawiamy (…)

Tento dvojpříspěvek jsem na FB zveřejnil 1. ledna 2020;
dodatečně ho vkládám sem na blog:

---


Soukromý FB:

Skončilo dvacetileté období, které čeština neumí rozumně nazvat jednoduchými, stručnými a současně ustálenými výrazy.
Nastává osmdesátileté období, kdy budeme moci jasně a jednoduše pojmenovat jednotlivá (…)

zamluvit, (za)rezervovat CS = zarezerwować PL
zamówić PL = objednat CS

zamluvit CS
- zarezerwować PL
- v hovoru změnit téma, odejít od tématu a nedořešit ho (nedokončit); neúmyslně nebo úmyslně (przez przypadek lub specjalnie)

Czasami sie w sensu "zarezerwować" PL juz uzywa w (…)

Prosze polnocnych sasiadow, ze by sie wcale nie przejmowali slowami posla czeskiego sejmu (i na razie tez kandydata na prezydenta) A.B.

Ten czlowiek mowi bardzo chaotycznie.
Zbior slow, ktore wychodza z jego ust, mozna tylko bardzo wyjatkowo uwazac za zdanie (…)

město [mniesto] CS = miasto PL
místo [miiisto] CS = miejsce PL

(ta) kuchyň, (ta) kuchyně CS = kuchnia PL
(ta) kuchyňka CS = mała kuchnia PL
(ten) vařič CS = kuchenka PL

kuchyň:
pomieszczenie, komplet mebli, personel;

kuchyně:
pomieszczenie, komplet mebli, personel,
zbiór dań charakterystycznych dla danej narodowości lub sposobu odżywiania się;

Odmiana:
https://prirucka.ujc.cas.cz/?slovo=kuchy%C5%88
https://prirucka.ujc.cas.cz/?slovo=kuchyn%C4%9B

A přidám ještě jedno dělení:

drapieżnik PL
= predátor, dravec CS

ssak drapieżny PL
= šelma CS

ptak drapieżny
= dravec, dravý pták

ryba drapieżna PL
= dravá ryba

Więc, chociaż teoretycznie mamy słowo "dravec" w generalnym znaczeniu polskiego słowa "drapieżnik",
to w takim kontekscie, w szerokim znaczeniu, raczej w (…)

W polskim można użyć słowo "stado" w związku z różnymi zwierzętami, w tym np. z psami.
Natomiast w czeskim to mamy rozsortowane:

1) savci (PL: ssaki) – býložravci (žerou rostliny),
např. krávy, koně, srnky, ovce, sloni:
- "stádo"

2) savci (PL: ssaki) – (…)

A.
váza CS
= wazon PL

1. pád – kdo, co:
(ta) váza

3. pád – komu, čemu:
k (té) váze



B.
váha CS
= waga PL*

1. pád – kdo, co:
(ta) váha

3. pád – komu, čemu:
k (té) váze




Dej to k té váze. CS
- (…)

0,5

poprawnie:
[žádná celá pět (desetin)]

potocznie:
[nula celá pět]

----

0,56

poprawnie:
[žádná celá padesát šest (setin)]

potocznie:
[nula celá padesát šest]

----

1,5
[jedna celá pět (desetin)]

----

1,56
[jedna celá padesát šest (setin)]

----

1,05

poprawnie:
[jedna celá (a) pět setin]

potocznie:
[jedna celá nula pět]

----

1,005

poprawnie:
[jedna celá (a) pět tisícin]

potocznie:
[jedna (…)

Kam jdeš?
vs.
Kde jsi?


Kam chodíš na oběd?
vs.
Kde obědváš?


Kam chodíš nakupovat?
Kam chodíš na nákup(y)?
vs.
Kde nakupuješ?


Kam to mám dát?
Kam jsi to dal(a)?
vs.
Kde to je?


Jdu domů.
vs.
Jsem doma.


Jdu dolů.
vs.
Jsem dole.


Jdu nahoru.
vs.
Jsem nahoře.


Jdu do práce.
vs.
Jsem v práci.

(Ostatni przyklad jest w polskim bardzo podobnie; wiec to (…)

Hraje koho, co:

- Hraje fotbal, hokej, tenis, košíkovou/basketbal.

- Hraje stolní hry, deskové hry.

- Hraje počítačové hry, logické hry, adventury, RPG [erpégéčka], střílečky.

- Hraje dračák (Dračí doupě).

- Hraje šíleného vynálezce (ve filmu, v seriálu, v divadelní hře, ...).

- Hraje to. (předstírá (…)

Hrad, zámek; zamek, pałac:
Te słowa trzeba tłumaczyć między czeskim i polskim znając kontekst:

1) Obronne, niekomfortowe, z fosą:
hrad (CS), zamek (PL)

2) Wcześniej obronne, ale później przebudowane na komfortowe, więc jest komfort, są ogrody, ale też jest fosa:
zámek (CS), zamek (…)

1)
Města v České republice
vs. podobně znějící české názvy zahraničních měst:



a)

Lázně Bělohrad
- miasto zdrojowe
- okres/powiat: Jičín
- kraj/województwo: Královéhradecký kraj

vs.

Bělehrad
- Beograd SR, Belgrad PL
- hlavní město Srbska

Pozor na "-o-" vs. "-e-".



b)

Zábřeh
- okres Šumperk
- Olomoucký kraj

vs.

Záhřeb
- Zagreb (…)

1)

VAT en = VAT* pl = DPH** cs
GDPR en = RODO pl = GDPR cs

To sa przyklady roznego traktowania skrotow z angielskiego.
Czeski przetlumaczyl sobie VAT, i zostawil GDPR.
Natomiast polski przetlumaczyl sobie GDPR, i zostawil VAT.

* Wg Wiki istnieje w (…)

Przez dlugi czas obowiazywalo, ze najwiecej "se" jedno za drugim jest w czeskim w zdaniu "Nesnese se se sestrou.", gdzie sa 4 z rzedu.

I teraz nagle... mniej niz 0,5 godziny temu padl rekord.
Z FB na mnie wyskoczylo 6 sztuk (…)

Život se má prožít, ne přežít.
=
Życie trzeba przeżyć, nie przeżyć.

----------

Generalnie prze- PL:
1) pro- CS: środkem
2) pře- CS: górą, z punktu A do punktu B

----------

projít se = przejść się, zrobić sobie spacer
projít kontrolou = przejść kontrolą, przez kontrolę
projít někomu něco = (…)

služba (CS)
- usługa (PL)
- dyżur (PL)

służby ratunkowe, służby ratownicze, służby (PL)
- integrovaný záchranný systém, IZS (cs) (cały układ)
- složky IZS (cs) (pojedyncze części)

složka (CS)
- część składowa, komponent (PL)
- teczka (PL)
- folder (PL)

świadczyć usługę, (sprzedawać usługę) (PL)
- poskytovat službu, (…)

Dnia 28. 9. 935 r. albo 929 r. został zamordowanym svatý Václav (Wacław I Święty).

W Czechach jest juz od paru lat przy tej okazji na 28. 9. swieto.

-----

Ponizej udostepniam cos po czesku dla zaawansowanych.
Autorka tego postu zwraca (…)

Zaujalo mě, že se změnou z prince na krále a ziskem římské číslice se z Charlese stal v českém mediálním prostředí nově Karel.

Ono to dává smysl, dosavadní královna taky byla Alžběta, kdysi měli Jindřicha (a pak se domluvte s (…)

Dużo lat temu byliśmy z kolegą, także Czechem, także z Náchodu, na basenie w Polsce, konkretnie w Kudowie.
I kiedy kolega sobie kupował bilet, to mówił do pani kasjerky po słowacku, lub prawie po słowacku,
skoro byliśmy w Polsce i on (…)

"Digiťák" – neologizm i archaizm równocześnie.
Słowo, które miało bardzo krótkie życie.

--------------------

Trochu jsem si zavzpomínal na slovo "digiťák", které mělo docela krátký život.

(Úvod je spíše pro pokročilé Poláky, kteří se učí češtinu;
pak přichází ta vzpomínka na slovo digiťák, vč. (…)

Tabulkový editor, tabulkový procesor, tabulkový kalkulátor, MS Excel – slovenština a další jazyky:

Kdybyste se někdy bavili s někým ze Slovenska, nenechte se zaskočit tím, jak se slovensky řekne "list" (v Excelu).

EN: sheet
CS: list
PL: arkusz
SK: hárok

(Všimněte si podobnosti polského výrazu (…)

(teletext CS = telegazeta PL)

Dočetl jsem se, že zatímco české komerční televizní stanice už teletext neprovozují,
veřejnoprávní Česká televize teletext stále provozuje.
Sice už s menší redakcí než dříve, ale přece.

A že teletext prý znovu získává na oblibě,
a to i (…)

"básník" CS = "poeta" PL
"básníci" CS = "poeci" PL

"Básníci":
Neoficiální hovorový název kultovní série 6 filmů z let 1982 až 2016.

Filmová hexalogie lidově neoficiálně zvaná Básníci je základ české kultury.
Naprosto nezbytná součást českých kulturních reálií.

Jsou to komedie, které (…)

1) Celá republika, mimo republiku, Česko vs. Čechy

W Czechach czesto mowimy np. "Příští týden bude mimo republiku." = "Nastepny tydzien bedzie za granicami, poza Czechami.",
albo "Celá republika sleduje norské počasí." = "Cale Czechy (w sensu 'wszystcy Czesi') obserwuja norweska prognoze (…)

W Czechach jest juz od lat bardzo ulubiona norweska prognoza pogody.

Znaczy: Prognoza pogody w Czechach (lub byle gdzie indziej) od meteorologow z Norwegii.

Znaczy: yr.no
Konkretnie np.:
https://www.yr.no/en/details/table/2-3070774/Czech%20Republic/Kr%C3%A1lov%C3%A9hradeck%C3%BD%20kraj/N%C3%A1chod%20District/Mezim%C4%9Bst%C3%AD


Jezeli wiec sie powie "norské počasí" ( ="norweska pogoda" PL ), chodzi zazwyczaj o (…)

(ta) hlavička, (to) záhlaví CS
= nagłówek PL
= head, header EN

(ta) patička, (to) zápatí CS
= stopka PL
= footer EN


stopka CS
– potocznie znak drogowy "STOP"
(oficjalna nazwa: "Stůj, dej přednost v jízdě!")
– potocznie czyjaś decyzja o (…)

Koupil jsem si pracovní rukavice,
a jelikož rozměr rukavic je asi jediný můj rozměr konfekčního oblečení, který moje žena nezná z hlavy,
chtěl jsem ženě říci, že ty rukavice, co jsem si vyzkoušel a koupil, a co mi sedí, mají (…)

Když se o někom řekne, že je "nabalenej jako pumpa",
tak to znamená, že je velmi teple oblečen.
Že má na sobě více vrstev oblečení,
že je připravený na chladné počasí.

Přirovnání sice vzniklo už někdy dávno,
když lidé běžně (…)

Všiml jsem si zajímavého jazykového jevu,
jak Poláci do polštiny importují češtinu u pojmenování dopravního prostředku, který v polštině jméno má,
ale Poláci na něm nejezdí.

Teoreticky je to jednoduché:
– pl: rower; cs: kolo, jízdní kolo.
– pl: hulajnoga; cs: koloběžka.

Ale v (…)

Doporučuji ke zhlédnutí velmi zajímavý TV seriál Štíty království českého.

Seriál z r. 2008 v deseti dílech vypráví o českých hradech,
každý díl z jiného hlediska:

1) Jak se hrady stavěly
2) Jak se na hradech bydlelo
3,4) Významné rody – Přemyslovci, (…)

(Post z FB z marca 2018)

Co wszystko chce byc drugie w czeskim zdaniu?
Zrobilem liste.

I na dole podaje przyklady,
jaki wplyw ma kolejnosc slow
na znaczenie czeskiego zdania.
(DUZY!)

------------------------

Wiec... na drugim miejscu w zdaniu chca byc:

se/si,
mě/tě/mi/ti/...,
jsem (czasownik pomocny, polaczony (…)

"Píše, že se má dobře."
- věta hlavní, věta vedlejší
- vedlejší věta "že se má dobře" nemůže fungovat sama bez hlavní věty
- proto se spojka ("že") počítá jako první větný člen vedlejší věty
(jako součást té věty)
- 1.: že, 2.: (…)

I. drak CS
(rodzaj męski)

1) drak CS = smok PL

a)
Mamy też słowo "saň" CS, rodzaj żeński.
Wydaje się mi, że drak ma zazwyczaj jedną głowę
(jednak może ich mieć więcej),
natomiast saň ma zazwyczaj głów więcej
(i chyba powinna mieć).
Jednak nie jestem ekspertem (…)

pecet PL = písíčko CS
(komputer osobisty standardu PC)
(osobní počítač standardu PC)

--------

to písíčko;
wzor dla deklinacji: "město"

1. kdo, co:
písíčko

2. bez koho, bez čeho:
písíčka

3. komu, čemu:
písíčku

4. vidím koho, co:
písíčko

5. oslovujeme, voláme:
písíčko

6. o kom, o čem:
písíčku

7. (…)

jednání, schůzka CS = spotkanie PL
Mám jednání. Teď nemůžu, mám jednání.


jednání, vyjednávání CS = negocjacja PL
V inzerci (v inzerátu):
– cena do negocjacji PL = cena k jednání CS
– vs.: "cena pevná"
jednat, vyjednávat CS = negocjovać PL


jednání (…)

podél CS
= wzdłuż PL

podle, dle CS
= według, zgodnie z, podług, wedle PL

Ale też:
podle CS
= podle, w podły sposób (non-fair; zdradziecko) PL


vedle CS
= obok PL

u CS
= koło, około, przy PL

Česká příjmení, v nichž běžný Čech nevidí žádný konkrétní význam,
ale ten, kdo rozumí polsky, si v nich význam najde:

- Nedvěd
- Kotek
- Pajonk
- Kaválek
- Voborník


Známí nositelé těchto příjmení:

Jan Nedvěd (* 1946)
– folkový zpěvák, kytarista a (…)

W komentarzach pojawil sie temat,
czemu uzywam skrot "CS" u czeskich slow i pytanie,
jakiego jezyka to jest skrot, ze czy Czechoslowackiego.

Dlatego ze jest to bardzo ciekawy temat, ktory lubie
(bo dotyczy to standardyzacji, ale w mily sposob jest (…)

vycenit zuby CS
= wyszczerzyć zęby PL

wycenić, zrobić kalkulację, obliczyć cenę PL
= nacenit, udělat kalkulaci, spočítat cenu, vypočítat cenu CS



wycena = kalkulace

oferta cenowa = cenová nabídka

budżet = rozpočet

rozliczenie = vyúčtování

koszty = náklady

laptop PL = notebook CS [nodbuk]

Słowo "laptop" w czeskim teoretycznie przeżywa,
jednak raczej uważam go już za archaiczne.

"Laptop" mówiliśmy na początku lat 90., znaczy zgrubsza 30 lat temu.

Pamiętam, że "laptop" mówiliśmy na XT86;
natomiast na 386 już mówiliśmy "notebook".

Z (…)

Libra CS
- britská libra CS, libra šterlinků CS, GBP, £, funt PL, pound EN
- imperiální (anglosaská) jednotka hmotnosti – funt PL, pound EN
- historická římská jednotka hmotnosti – libra PL
- A další významy v souvislosti s hmotností a penězi (…)

Na blogu jsem doprogramoval hlasování.
Pod každým článkem mi můžete odeslat zpětnou vazbu, zda byl článek dobrý, pobavil, pomohl, apod.
Týká se blogu o češtině pro Poláky i osobního blogu.

Na blogu doprogramowałem głosowanie.
Pod każdym artykułem można wysłać mi informację zwrotną, czy (…)

regularnie PL = pravidelně CS
(cyklicky, periodicky; často; v intervalech)

regulérně CS = prawidłowo, poprawnie PL
(správně; korektně; podle předpisů; v souladu s předpisy, v souladu se zákonem, podle pravidel)


------------
Připravuji slovníček zrádných křížových slov (kde zrada vede tam a zpět, kde (…)

Pare czeskich potocznych wyrazen, ktore maja rozne znaczenia:

(Konkretnie wybralem pare ladnych takich,
ktore moga oznaczac albo rzecz, albo czlowieka)

"autobusák"
- autobusové nádraží (dworzec autobusowy)
- řidič autobusu (kierowca autobusu)

"obchoďák"
- obchodní dům (dom handlowy)
- obchodní zástupce (przedstawiciel handlowy)

"chemička"
- chemická továrna (fabryka chemiczna)
- (…)

Bít se do prsou, být hrdý, chlubit se 
= Pękać z dumy, chwalić się

Bić się w piersi, czuć się winnym, kajać się
= Cítit se viditelně/veřejně provinile, otevřeně/veřejně/demonstrativně přiznávat vinu, kát se 

Polski idiom "bić się w piersi" (…)

Uczniowie mnie na kursie zapytali, co znaczy czeskie słowo "strniště".
Chociaż miałem polski ekwiwalent prawie na języku, nie mogłem wspomnieć, jak dokładnie brzmi, i zdecydowałem się to polskie słowo wyśledzić wg tego, gdzie wiedziałem, że go słyszałem:
- ja: Jak się (…)

Żona przyszła do domu,
ja ją idę przywitać do drzwi,
i żona w drzwiach mówi:

"[běž ode mě]" ( = odejdź ode mnie),
więc zaczynam się wycofywać,
ale żona kontynuuje:
"... plecak"
... aha, ona mnie nie wygania,
ale odwrotnie: mówi "Bierz ode mnie plecak" !

Nie wiem, (…)

Dnia 30. 6. 2022 traca waznosc czeskie banknoty, ktore z przodu w lewo nie maja zoltych kropek.

Znaczy koncza czeskie banknoty z lat 90.;
z wyjatkiem 5.000 CZK, ktora zostaje wazna tez z 1999 roku.

Jezeli czeski banknot nie posiada zoltych (…)

Wtorek 5. 7. i sroda 6. 7. sa w CZ swieta;
mozna wiec zakladac, ze duzo Czechow (i nawet calych firm) w poniedzialek 4. 7. bedzie mialo wolne;
czyli ze duzo Czechow (czeskich firm) bedzie mialo wolne od soboty 2. (…)

Nawet rodowici Czesi z magisterskim wyksztalceniem maja w czeskim klopoty typowo z dwoma tematami:

1) Pisanie "mě" vs. "mně"
Bo wymowa jest dokladnie taka sama; choc pisownia i znaczenie inne.
Dotyczy i samych slow "mě" i "mně" (rozne przypadki zaimku "ja")
i roznych (…)

Zadzwonil do mnie kuzyn i zapytal sie mnie,
co to po polsku znaczy [droga waska i kreta].

Powiedzialem mu, ze pewnie to bedzie [wonska i krenta], ze przy tym "a" i "e" pewnie jest ogonek,
i wyjasnilem mu, o co chodzi (CS: (…)

vydržet CS = wytrzymać PL

To cos calkowicie innego niz "wydrzeć" PL.

Nie chodzi o dawniej bliskie slowa jak w przypadku zdradliwych slow,
nie chodzi o pokrewne slowa;
jest to calkowicie inna konstrukcja slowa.


Podobne czeskie slowo (z troche innym znaczeniem),
to slowo "vydřít" (…)

Rzeczowniki rodzaju żenskiego,
które w czeskim kończą się przez spółgłoskę:


1)
Niektóre są dla polskich uczniów zaskakujące,
dlatego że w polskim mają rodzaj męski,
natomiast w czeskim mają rodzaj żenski:

- ta tramvaj CS = ten tramwaj PL
- ta garáž CS (…)

s ním CS = z nim PL

sním CS
– zjem PL (dokonany)
– śnię PL (niedokonany)
– marzę PL (niedokonany)

Znaczenia śnić vs. marzyć Czech nawet raczej nie będzie uważal za dwie różne znaczenia,
dlatego że po czesku obie znaczenia (…)

Loď vs. Lodž;
Zlatý vs. Zlotý


loď CS
=
łódź (statek) PL


Lodž CS
=
Łódź (miasto) PL

Odmiana:
https://prirucka.ujc.cas.cz/?slovo=Lod%C5%BE



zlatý CS:
złoty PL
- (przymiotnik)
-- materiał/metal/medal
-- kolor,
-- człowiek/serce/charakter;
gulden PL
- moneta w Austrii, w tym w Czechach, do 1892 r.


Zlotý CS
=
Złoty (PLN, PLZ) PL



W nazwach własnych stara się więc (…)

"Ch" – jedna litera, lub dwie?

Język vs. ICT – liczba pól i porządek;
alfabet, alfabet fonetyczny i alfabet Morsa




Z punktu widzenia języka czeskiego "ch", to jedna litera;
chociaż fizycznie zapisywana za pomocą dwu znaków.

Sytuacja więc jest bardzo podobna jako w przypadku (…)

Úhly / Kąty


1)
W geometrii:


kąt PL
=
úhel CS


úhlová bruska, flexa CS
=
szlifierka kątowa, gumówka PL


úhloměr CS
=
kątomierz PL


0 °
nulový úhel
kąt zerowy


(0; 90) °
ostrý úhel
kąt ostry



90 °
pravý úhel
kąt prosty (!)


kolmý CS (jaki, przymiotnik)
kolmo CS (jak, przysłówek)
=
pod kątem prostym PL



(90; 180) °
tupý úhel (dosłownie (…)

W czeskim mamy powiedzenie
"Je to sice dál, zato horší cestou."

Znaczy:
"Jest to co prawda dalej, ale gorszą drogą."

Rozpowszechnione zostało prawdopodobnie na podstawie czechosłowackiego filmu "Sněženky a machři" z 1982 r.,
gdzie chodziło o wycieczkę na nartach w ramach szkolnego kursu (…)

právě, no právě CS
=
właśnie, no właśnie PL
(zgoda, powód)



právě, zrovna CS
=
właśnie, akurat PL
(konkretny moment w czasie; konkretny podmiot, konkretna osoba)



"právě tehdy, když" (v matematice), "tehdy a pouze/jen tehdy, když" CS
=
"wtedy i tylko wtedy, (…)

Co může znamenat české slovo "sestra"?


1)

sestra CS = siostra PL

ségra CS = siostra PL (potocznie)

sestřička CS = siostrzyczka PL



2)

jeptiška, řádová sestra, sestra, řeholnice, mniška CS
= zakonnica, siostra zakonna, mniszka PL


matka představená, abatyše CS ~ matka przełożona PL (…)

Co vlastní Karel
nebo co se jmenuje po Karlovi

Karlův pes, Karlův syn
Karlův automobil, Karlův most, Karlův byt
Karlova škodovka, Karlova manželka, Karlova Studánka, Karlova univerzita
Karlovo auto

Karlovi psi, Karlovi synové
Karlovy automobily, Karlovy Vary
Karlovy dcery
Karlova auta


Někteří Češi (především v jihozápadních Čechách, ale i (…)

Šachové figurky / Bierki szachowe:
♙ pion PL = pěšec CS
♘ skoczek, koń PL = jezdec, kůň CS
♗ goniec, laufer PL = střelec CS
♖ wieża PL = věž CS
♕ hetman, królowa, dama PL = dáma, královna CS
♔ król PL = (…)

Dáma (hra) = warcaby !

A máme tu další zrádné slovo. Tentokrát jde o název deskové hry:

warcaby (PL) = dáma (CS) = draughts (EN) = checkers (US EN) = dama/damas (různé jazyky)

vrhcáby (CS) = backgammon (EN) = tryktrak (PL)

Ještě (…)

do × k/ke:

Jdu ke kostelu – mám schůzku u kostela.
("u" CS = przy, koło, około PL)
– Nejdu dovnitř, zastavím se venku.

Jdu do kostela – mám schůzku v kostele.
("v" CS = w PL)
– Jdu dovnitř.

Chyba największy czeski bard był Karel Kryl.

I jego chyba najwięcej popularna (najwięcej w kierunku popu) piosenka to "Anděl" (Anioł):
– https://www.youtube.com/watch?v=KkdXbPy97OE
– https://www.youtube.com/watch?v=pkEcC2zzXRQ
– (Drugi skrot tylko na wypadek ze by poprzedni link nie dzialal.)



Kiedy po (…)

Jak w czeskim czytamy angielskie "a":

Coś traktujemy już jako (prawie) czeskie słowo, więc "a" czytamy jako [a]:
manažer [manažer],
superman [superman],
hamburger [hamburgr], hambáč
To czytamy mniejwięcej po czesku (tylko w hamburgeru wypuszczamy "e" jak w angielskim, i reszta już jest jak (…)

banan (uśmiech) PL
=
rohlík (úsměv) CS


mieć banana (na twarzy) PL
=
mít (na obličeji) rohlík CS


Jednak wydaje mi sie,
ze w czeskim jest ten idiom z rogalem znacznie mniej uzywany
i nawet znacznie mnie znany niz w polskim idiom (…)

"sofa" PL będzie po czesku:
gauč,
kanape,
pohovka,
troj/dvoj/dvou-pohovka,
sedačka,
sofa,
lenoška,
divan,
otoman

(Foto: Wikimedia: Wikidapit)

Nazwy geograficzne – zeměpisné názvy

Z jezykiem obcym uczy sie czlowiek znow praktycznie cala podstawowke, slownictwo z wszystkich dziedzin, taksonomie kazdego przedmiotu.
Oraz terminy zawodowe z swojej specjalizacji.

Jedna z takich dziedzin ogolnej wiedzy, to geografia.

Warto wiedzic, ze:

Węgry = Maďarsko

Węgry dawniej = (…)

skrývat, ukrývat CS = chować PL;
chovat CS = hodować (o zwierzętach) PL;
hodovat CS = ucztować PL;
účtovat CS = księgować PL.

chovat se CS = zachowywać się PL

hodować (o roślinach) PL = pěstovat CS

(Foto:
Pixabay License
Free for commercial use
)

Kachna CS = Citroën 2 CV
Kačena CS = Tatra 805
Kaczka PL = Mercedes Benz T1 (208, 308, ...)

VW Brouk CS = VW Garbus PL
Żuk PL = Žuk CS

Mały Fiat, Maluch PL = Maluch CS
Duży Fiat PL = Polský Fiat, (Polský) (…)

Nasnídat se = Zjeść śniadanie
Naobědvat se = Zjesć obiad
Navečeřet se  = Zjeść kolację

Najíst se = Zjeść
(samo "zjeść"; bez precyzowania co konkretnie)

Sníst dort = Zjeść tort
(fyzicky ho sníst; dojíst; nechat prázdný talířek)

Dát si dort = Zjeść tort
(celá (…)

kapesní nůž, kapesní nožík, zavírací nůž, zavírací nožík CS
= scyzoryk, nóż kieszonkowy PL

(
malý nůž = nožík
kapesní = kieszonkowy
)

Za socialismu byla v Československu rozšířená "rybička",
malý kapesní nůž s kovovou střenkou ve tvaru ryby,
takže i samo slovo "rybička" může znamenat: (…)

podporovat = popierać, wspierać

popírat = zaprzeczać
zapírat = nie przyznawać się, ukrywać

vzpěrač = ciężarowiec (osoba, sportowiec)
vzpírat
- podnosić (hantel), podpierać;
- sprzeciwiać się, przeciwstawiać.

vzpěra = wspornik
výztuha, výztuž = wzmocnienie, zbrojenie, umocnienie

świadomość = vědomí
sumienie = svědomí

kolem, okolo CS
=
koło, około PL

Wszystkie trzy znaczenia:
- Iść po swojej trasie, która jest blisko tego miejsca.
- Chodzić dookoła tego miejsca (CS: dokola).
- Numerycznie: cca, zgrubsza.



kolo CS
=
koło PL (kluczowa część pojazdu)


(jízdní) kolo CS
=
rower PL
(…)

SUV
[suv] PL
[es-ú-vé] CS, [esúvéčko] CS potocznie

Opel
[opel] PL
[opl] CS

Renault
[renó] PL
[renolt] CS

Beemka PL (potocznie)
Bavorák, Bavor, Bávo CS (potocznie)

w razie, że PL:
v případě, že 


w razie czego PL:
případně,
eventuálně,
kdyžtak (potocznie),
když tak (potocznie)
(... mám náhradní, mám ještě jeden, mám i stan, ...)


na wypadek PL:
pro jistotu,
pro každý případ,
pro sichr (potocznie),
pro strýčka příhodu (archaicznie (…)

krótkofalówka PL = krátkovlnná vysílačka CS
parowóz PL = parní lokomotiva CS

Czech powie w dużo kontekstach tylko samo "vysílačka" lub tylko samo "lokomotiva".
(Jeżeli już wiemy, o jakiej konkretnie mówimy;
lub jeżeli nie potrzebujemy odróżniać rodzaju.)

Całe wyrażenie z przymiotnikiem Czech użyje (…)

pracovat na nějakém projektu / pracovat na sobě
(na kom, na čem; na něčem)

=

pracować nad jakimś projektem / pracować nad sobą
(nad kim, nad czym; nad czymś)





dárek k narozeninám
(ke komu, k čemu)

=

prezent na urodziny
(na kogo, na co)

Stůl bez stolu,
dům bez domu:


Zmiana "ů" vs. "o" w środku słowa.


Zgrubsza jak po polsku ("stůl" CS),
jednak nie do końca ("dům" CS):




Mianownik i biernik
(1. p. "kto, co" i 4. p. "kogo co"):

stůl CS = stół PL
dům CS = (…)

prosto PL
- rovnou CS
(prosto, wprost PL; ~ bezpośrednio PL)
- rovně CS
(~ kierunek PL; ~ bez zakrętów, bez skręcania PL)



poprvé CS = pierwszy raz, po raz pierwszy PL
(można pisać też "po prvé" CS; jednak (…)

Jesteśmy tu we dwie PL
=
Jsme tu dvě CS (bez "ve"!);
Jsme tu ve dvou CS;
Jsme tu ve dvou lidech CS.


Jsme tu ve dvě (hodiny) CS
=
Jesteśmy tu o drugiej (godzinie) PL

wzajemnie, nawzajem PL
(jako odpowiedź na życzenia)
=
tobě taky / vám taky / nápodobně CS

Král Klacek?

Czasami jakis Czech powie "jako za krále Klacka".
Co by to doslownie znaczylo, i ze jest taka przez Czechow uzywana formulacja niepoprawna i w sumie bezsensowna, to wyjasnie nizej;
teraz szybkie przetlumaczenie calego idiomu/zwrotu:

Zwrot "jako za krále (…)

Jak si ze dvou knih složit polsko-český odborný slovník

Původně napsáno v lednu 2021 na FB;
zde v mírně stručnější verzi publikováno cca o rok později.


Přišel jsem na zajímavé know-how, jak získat velmi dobrý anatomický slovník:

Dostal jsem v Polsku vydaný (…)

dovedu, dokážu, zvládnu
(dovést, dokázat, zvládnout) CS
=
potrafię, dam radę, jestem w stanie PL


dokážu (dokázat) CS
=
udowodnię (udowodnić) PL

dovedu (dovést) CS
=
doprowadzę (doprowadzić) PL



zvládnout, naučit se CS
=
opanować, nauczyć się PL

nyní CS = teď CS
= teraz PL

teď:
normalny język, codzienna komunikacja, stylistyka neutralna

nyní:
język formalny, urzędowy, literacki, poetycki, archaiczny; wyższa forma językowa

-------

není CS = nie jest, nie ma PL
(3. os., liczb. pojedyncza)

-------

niniejszym PL = tímto CS
(formalne pismo, oficjalna deklaracja)

naprzeciwko kogo czego
(genitiv, dopełniacz)
=
naproti komu čemu
(dativ, celownik)

---

zadowolony z kogo czego
(genitiv, dopełniacz)
=
spokojený s kým čím
(instrumentál, narzędnik)

---

zadowolony, że 
=
spokojený, že 
(chociaż to działa tak samo w obu językach :) )

skleník CS = szklarnia PL

sklárna CS = huta szkła PL

(ten) vrtulník, (ta) helikoptéra
=
(ten) śmiegłowiec, (ten) helikopter


(ta) vrtule = (to) śmigło
// Část letadla; a slangově v IZS (přinejmenším mezi hasiči) také vrtulník LZS (letecké záchranné služby) – v obou jazycích a státech.
// Część samolotu; i slangowo (…)

małżeństwo Nowaków PL,
państwo Nowakowie PL
(ludzie, para)
=
manželé Novákovi CS,
pan a paní Novákovi CS

×

małżeństwo PL
(status, instytucja, zawarcie, nieważność, ...)
=
manželství CS

štíhlý CS = szczupły PL
hubený CS = chudy PL

chudý CS = biedny PL



tlustý CS = gruby PL

tučný CS = tłusty PL
(jedzenie, mleko, mięso; font bold; 7 lat)


Skoro "tlustý" nie brzmi ladnie, to używa się:

silnější, silný CS = puszysty, większy (…)

stávka CS = strajk PL

stawka (godzinowa) PL = (hodinová) sazba CS
stawka (o coś) = sázka CS

kwota PL = částka CS

Blatník, dveře, kolo, pneumatika, světlo, reproduktor (např. u auta):

- levý přední,
- pravý přední,
- levý zadní,
- pravý zadní.

Je vhodné říci nejdříve levý/pravý,
potom teprve přední/zadní.
Je to zvyk; zní to tak lépe (přirozeněji)
než "přední levý" apod.


Stejně tak:

- (…)

gra planszowa, planszówka = desková hra, deskovka
hrát koho co: deskovou hru, deskovku

poprosit – poprosić
požádat – zapytać, poprosić
---
podat žádost – złożyć wniosek
---
požadovat koho co – żądać, wymagać
dožadovat se koho čeho – żądać, wymagać

------
------

řada – rząd, kolejka; szereg, gama
úřad – urząd
pořadí – porządek, kolej(ność)
popořadě, postupně – po kolei
pořádek – porządek
řád – porządek (system, (…)

Dokonavý vid (aspekt dokonany):
promyslet to, promyslím to
rozmyslet si to, rozmyslím si to
vymyslet to, vymyslím to

Nedokonavý vid (aspekt niedokonany):
myslet, myslím
myslet na to, myslím na to
myslet si, myslím si
přemýšlet o tom, přemýšlím o tom
promýšlet to, promýšlím to
rozmýšlet si to, rozmýšlím si to
vymýšlet (…)

- banánové děti CS
– zvenku (fyzicky) Asiati (žlutí), zevnitř (mentalitou) Češi/Evropani (bílí)
– odzewnątrz (fizycznie) Azjaci (żółci), odwewnątrz (mentalnością) Czesi/Europejczycy (biali)
– dzieci wietnamskich rodziców, które już urodziły się w (…)

Polski zwrot "być pod wrażeniem (kogoś/czegoś)" nie można do czeskiego przetłumaczyć tak wprost.
W czeskim to sformulujemy inaczej:

- Udělal/-a/-o jsi na mě dojem. (Zrobiłeś na mnie wrażenie. Jestem pod Twoim wrażeniem.)
- Udělal na mě dojem. (Jestem pod jego wrażeniem.)
- Udělala (…)

Uruchomiłem dla tego blogu RSS kanał:

https://www.adamek.cz/rss-blog/?blog=czeski


RSS kanal mozna sobie dodac do czytniku RSS,
Panstwa czytnik na podstawie tego bedzie ten kanal obserwowac,
i Panstwo tak zawsze natychmiast dostana informacje, ze sie na blogu pojawilo cos nowego.

Czytnik RSS to albo oprogramowanie specjalizowane, przeznaczone (…)

ždímat (prádlo; ručně) = wykręcać
ždímat (prádlo; v pračce) = wirować
ždímat (někoho, např. stát; koho co) = wyciskać, drenować

Dziś dowiedziałem się ciekawą rzecz:
Czeskie słowo "volant"
(znaczy: okrągła kierownica samochodowa)
pochodzi bardzo prawdopodobnie z francuskiego,
dlatego że po francusku jest to dokładnie tak samo – też "volant".

Więc jeżeli ktoś nie pamiętał, jak jest po czesku kierownica w (…)

całe szczęście, że PL
= ještě štěstí, že CS



to ještě jde CS;
aspoň, že ... CS
~
pół biedy PL,
chociaż PL

Aspoň že tak = No to pół biedy

kaloryfer, sześciopak (mięsień brzucha) PL
= pekáč buchet, buchtičky (břišní sval(y)) CS

Już się w Czechach i języku czeskim używa też angielski wyraz "sixpack",
jednak dokładnie tak, znaczy po angielsku, bez tłumaczenia albo innej poprawy na czeski.

uhlí CS = węgiel PL (materiał opałowy)
uhlík CS = węgiel PL (C, karbon, materiał konstrukcyjny, pierwiastek)
uhlovodan CS (archaismus; dnes už spíše "sacharid") = węglowodan PL
uhlovodík CS = węglowodor PL
živočišné uhlí CS (…)

Kde, tady, doma vs. Kam, sem, domů:

Kde je?
Je tady
Je tam
Jsem doma (bez "v") (jako "home" EN),
Jsem v domě, jsem v domu (jako "house" EN),
Jsem dole (bez "na"!),
Jsem nahoře (v patře, na kopci),
Jsem na hoře (na nějaké hoře, (…)

Napsala mi učitelka z české základní školy, že má ve třídě na prvním stupni ZŠ polského žáka (a kromě něj ještě Ukrajince),
tak jestli bych jí mohl poradit, jak s ním má postupovat,
aby ho nastartovala na vnímání českého jazyka.

Protože (…)

V jedné facebookové skupině, kde si vzájemně radí jazykáři,
se jeden jazykář nás ostatních zeptal,
jak v kontextu hraní počítačových her vznikl výraz "Chytám ping" ve smyslu "hra se mi seká" (čili "hra mi neběží plynule").

Jelikož by to mohlo zajímat (…)

Czasami troche z przesada mowie, ze kiedy ktos pojedzie samochodem z Hradca Králové do Kudowy (po normalnej drodze, poza niedawno otworzonym odcinkiem autostrady),
to na czeskim oznakowaniu drogowym zobaczy piec wersji, jak (nie)mozna napisac nazwe miasta "Wrocław".
W tym np. (…)

"pokecat" / "pokecat si" (s někým)
= pogadać (z kimś) – potocznie

"pokecat" (něco)
= polać i zabrudzić (coś) – zrobić na tym małą plamę – potocznie

"pokecat se"
= polać i zabrudzić się, polać i zabrudzić sobie ubranie (np. jogurtem, keczupem, (…)

Na czym to polega? = V čem to spočívá?
To polega na tym, że ... = To spočívá v tom, že ...
Polega to na kim czym. = Spočívá to v kom čem.

O co jde CS = O co chodzi PL
Bylo by s tím (hodně) běhání CS = Było by z tym (dużo) zachodu PL
ucházet se o ... CS = ubiegać się o ... PL
uprchlík CS = uchodźca PL (utíkat, prchat (…)

"a" CS
- "i" PL

"i" CS
- "też", "także", "nawet", "i ... i ..." PL
("i"/"oraz" z akcentem na fakt, że oba/wszyscy) PL

"nebo", "či" CS
- lub, albo PL

"czy" PL (w srodku zdania orzekajacego; na poczatku warunku)
- jestli, zda CS

"czy" PL (na poczatku (…)

Jest bezpieczny
- je v bezpečí (pro sebe; není ohrožen, není v ohrožení)
- je bezpečný (pro okolí, pro ostatní; neohrožuje ostatní/okolí)

W czeskim powinniśmy odróżniać słowa "náledí" vs. "ledovka".

Przeciętny Czech (w tym ja), który się nie specjalizuje w meteorologii, się na różnicy między tymi słowami nie zna.
Ktoś nawet nie ma pojęcia, że te słowa trzeba odróżniać;
i niektórzy mamy (…)

Světové strany:
- sever CS = północ PL
- jih CS = południe PL
- západ CS = zachód PL
- východ CS = wschód PL

poledne CS = południe PL – w sensu czasu
půlnoc CS = północ PL – w sensu czasu

záchod, toaleta CS (…)

(Napisano i na FB opublikowano 25. 7. 2021)

Przyniosłem z lasu kwiaty lipy na herbatę, i przy tej okazji wpadło mi do głowy, że muszę tutaj napisać, które drzewo jest czeskim narodowym drzewem.
Właśnie lipa. Po czesku "lípa".

Z tego, że (…)

Olimpiada Matematyczna PL =
Matematická olympiáda CS

Olimp PL = Olymp CS

matematyka PL = matematika CS
informatyka PL = informatika CS

fizyka PL = fyzika CS
(to latwo zapamiętać, skoro tutaj są te i/y dokładnie odwrotnie)

politechnika PL = polytechnika CS
(z řeckého πολύ, polý, mnoho)

poliklinika (…)

Zdecydowałem się naprogramować sobie i uruchomić mikroblog.

Mam zamiar tutaj publikować krótkie posty / artykuły, podobne jako np. na swojej stronie Facebookowej "Martin Adámek – Język czeski dla Polaków",
jednakże tutaj będą u mnie na witrynie w środowisku poza Facebookiem i (…)