Blog (czeszczyzna)
Język czeski dla Polaków
Mam zamiar tutaj publikować krótkie posty / artykuły, podobne jako np. na swojej stronie Facebookowej "Martin Adámek – Język czeski dla Polaków

jednakże tutaj będą u mnie na witrynie w środowisku poza Facebookiem i inną platformą prowadzoną przez stronę trzecią.
Będą tutaj więc raczej krótsze i mniej ważne teksty, które nie zasługują sobie na własny artykuł na witrynie.
Następna różnica przeciwko witrynie,
to że przelączanie wersji językowych witryny przelącza też treść danej strony, jeżeli go utworzyłem w więcej językach,
natomiast przelączanie wersji językowych tutaj na blogu przelącza tylko język interfejsu, podczas tego gdy tekst zostaje taki sam.
Bardzo podobnie jak na mojej FB stronie,
posty będą się tutaj zazwyczaj pojawiać w czeskim lub w polskim,
i mogę też często mieszyć oba języki w jednym poscie.
Celem tego mikroblogu to latwa publikacja prostych krótkich tekstów.
Zaletą powinna być wyższa częstotliwość postów. Ponieważ witrynę sobie zaprojektowałem bardzo tęgą / masywną i świedzcy mi dużo możliwości, to dodanie nowej strony (artykułu) na witrynę z wszystkimi właściwościami strony i zasortowanie do struktury witryny jest bardzo przydługie.
Dlatego dodałem sobie to narzędzie dla latwiejszego linearnego dodawania krótkich tekstów bez większych złożności.
Linearna lista różnych spostrzeżeń i uwag bez zakategoryzowania do struktur witryny.
Ciekawostki dla wszystkich, w tym dla tych, którzy nie korzystają z FB.
Następnym powodem dla powstania tego blogu w ramach tej witryny to, że ta witryna jest archiwowana przez Bibliotekę Narodową Republiki Czeskiej, co powiększa szansę, że to, co tutaj piszę, będzie dla kogoś przydatne.
Niniejszym pozdrawiam/witam przyszłe generacje, jeśli dzięki archiwu właśnie czytają ten tekst w czasach z mojego punktu widzenia przyszłych.
Witam więc Państwa tutaj na tym mikrogblogu i mam nadzieję, że będzie przydatny.
Martin Adámek, Meziměstí, Czechy.
…znaczy raczej: On-line :)
Bo choć fizycznie czasami cieszę się środowiskem przyrodniczym w swojej okolicy, to pracuję właściwie przez internet, dla każdego zainteresowanego, niezależnie od fizycznego miejsca, gdzie mój klient znajduje się.
Najprawdopodobniej spotkamy się właśnie on-line.
Przez internet przebiega nauka czeskiego


Dzięki internetowi mogę pracować dla polskich klientów znajdujących się w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Krakowie lub gdzie indziej w Polsce,
tak samo jak w Pradze lub byle gdzie w Czechach,
ale też w innych krajach Europiejskich, w Stanach zjednoczonych lub gdzie indziej na świecie, w terazniejszej wiosce globalnej on-line.
Poprawione 19. 05. 2022
Sestra
Co může znamenat české slovo "sestra"?
1)
sestra CS = siostra PL
ségra CS = siostra PL (potocznie)
sestřička CS = siostrzyczka PL
2)
jeptiška, řádová sestra, sestra, řeholnice, mniška CS
= zakonnica, siostra zakonna, mniszka PL
matka představená, abatyše CS ~ matka przełożona PL (…)
Co vlastní Karel
nebo co se jmenuje po Karlovi
Karlův pes, Karlův syn
Karlův automobil, Karlův most, Karlův byt
Karlova škodovka, Karlova manželka, Karlova Studánka, Karlova univerzita
Karlovo auto
Karlovi psi, Karlovi synové
Karlovy automobily, Karlovy Vary
Karlovy dcery
Karlova auta
Někteří Češi (především v jihozápadních Čechách, ale i (…)
Poprawione 23. 04. 2022
Šachové figurky / Bierki szachowe:
♙ pion PL = pěšec CS
♘ skoczek, koń PL = jezdec, kůň CS
♗ goniec, laufer PL = střelec CS
♖ wieża PL = věž CS
♕ hetman, królowa, dama PL = dáma, královna CS
♔ król PL = (…)
Opublikowane 18. 04. 2022
Dáma (hra) = warcaby !
A máme tu další zrádné slovo. Tentokrát jde o název deskové hry:
warcaby (PL) = dáma (CS) = draughts (EN) = checkers (US EN) = dama/damas (různé jazyky)
vrhcáby (CS) = backgammon (EN) = tryktrak (PL)
Ještě (…)
Opublikowane 15. 04. 2022
do × k/ke:
Jdu ke kostelu – mám schůzku u kostela.
("u" CS = przy, koło, około PL)
– Nejdu dovnitř, zastavím se venku.
Jdu do kostela – mám schůzku v kostele.
("v" CS = w PL)
– Jdu dovnitř.
Poprawione 16. 04. 2022
Chyba największy czeski bard był Karel Kryl.
I jego chyba najwięcej popularna (najwięcej w kierunku popu) piosenka to "Anděl" (Anioł):
– https://www.youtube.com/watch?v=KkdXbPy97OE
– https://www.youtube.com/watch?v=pkEcC2zzXRQ
– (Drugi skrot tylko na wypadek ze by poprzedni link nie dzialal.)
Kiedy po (…)
Opublikowane 15. 04. 2022
Jak w czeskim czytamy angielskie "a":
Coś traktujemy już jako (prawie) czeskie słowo, więc "a" czytamy jako [a]:
manažer [manažer],
superman [superman],
hamburger [hamburgr], hambáč
To czytamy mniejwięcej po czesku (tylko w hamburgeru wypuszczamy "e" jak w angielskim, i reszta już jest jak (…)
Poprawione 10. 04. 2022
banan (uśmiech) PL
=
rohlík (úsměv) CS
mieć banana (na twarzy) PL
=
mít (na obličeji) rohlík CS
Jednak wydaje mi sie,
ze w czeskim jest ten idiom z rogalem znacznie mniej uzywany
i nawet znacznie mnie znany niz w polskim idiom (…)
Poprawione 12. 04. 2022
"sofa" PL będzie po czesku:
gauč,
kanape,
pohovka,
troj/dvoj/dvou-pohovka,
sedačka,
sofa,
lenoška,
divan,
otoman
(Foto: Wikimedia: Wikidapit)
Poprawione 07. 04. 2022
Nazwy geograficzne – zeměpisné názvy
Z jezykiem obcym uczy sie czlowiek znow praktycznie cala podstawowke, slownictwo z wszystkich dziedzin, taksonomie kazdego przedmiotu.
Oraz terminy zawodowe z swojej specjalizacji.
Jedna z takich dziedzin ogolnej wiedzy, to geografia.
Warto wiedzic, ze:
Węgry = Maďarsko
Węgry dawniej = (…)
Opublikowane 03. 04. 2022
Poprawione 02. 05. 2022
skrývat, ukrývat CS = chować PL;
chovat CS = hodować (o zwierzętach) PL;
hodovat CS = ucztować PL;
účtovat CS = księgować PL.
chovat se CS = zachowywać się PL
(Foto:
Pixabay License
Free for commercial use
)
Kachna CS = Citroën 2 CV
Kačena CS = Tatra 805
Kaczka PL = Mercedes Benz T1 (208, 308, ...)
VW Brouk CS = VW Garbus PL
Żuk PL = Žuk CS
Mały Fiat, Maluch PL = Maluch CS
Duży Fiat PL = Polský Fiat, (Polský) (…)
Nasnídat se = Zjeść śniadanie
Naobědvat se = Zjesć obiad
Navečeřet se = Zjeść kolację
Najíst se = Zjeść
(samo "zjeść"; bez precyzowania co konkretnie)
Sníst dort = Zjeść tort
(fyzicky ho sníst; dojíst; nechat prázdný talířek)
Dát si dort = Zjeść tort
(celá (…)
kapesní nůž, kapesní nožík, zavírací nůž, zavírací nožík CS
= scyzoryk, nóż kieszonkowy PL
(
malý nůž = nožík
kapesní = kieszonkowy
)
Za socialismu byla v Československu rozšířená "rybička",
malý kapesní nůž s kovovou střenkou ve tvaru ryby,
takže i samo slovo "rybička" může znamenat: (…)
podporovat = popierać, wspierać
popírat = zaprzeczać
zapírat = nie przyznawać się, ukrywać
vzpěrač = ciężarowiec (osoba, sportowiec)
vzpírat
- podnosić (hantel), podpierać;
- sprzeciwiać się, przeciwstawiać.
vzpěra = wspornik
výztuha, výztuž = wzmocnienie, zbrojenie, umocnienie
Poprawione 15. 03. 2022
kolem, okolo CS
=
koło, około PL
Wszystkie trzy znaczenia:
- Iść po swojej trasie, która jest blisko tego miejsca.
- Chodzić dookoła tego miejsca (CS: dokola).
- Numerycznie: cca, zgrubsza.
kolo CS
=
koło PL (kluczowa część pojazdu)
(jízdní) kolo CS
=
rower PL
(…)
Poprawione 09. 03. 2022
SUV
[suv] PL
[es-ú-vé] CS, [esúvéčko] CS potocznie
Opel
[opel] PL
[opl] CS
Renault
[renó] PL
[renolt] CS
Beemka PL (potocznie)
Bavorák, Bavor, Bávo CS (potocznie)
w razie, że PL:
v případě, že
w razie czego PL:
případně,
eventuálně,
kdyžtak (potocznie),
když tak (potocznie)
(... mám náhradní, mám ještě jeden, mám i stan, ...)
na wypadek PL:
pro jistotu,
pro každý případ,
pro sichr (potocznie),
pro strýčka příhodu (archaicznie (…)
Poprawione 04. 03. 2022
krótkofalówka PL = krátkovlnná vysílačka CS
parowóz PL = parní lokomotiva CS
Czech powie w dużo kontekstach tylko samo "vysílačka" lub tylko samo "lokomotiva".
(Jeżeli już wiemy, o jakiej konkretnie mówimy;
lub jeżeli nie potrzebujemy odróżniać rodzaju.)
Całe wyrażenie z przymiotnikiem Czech użyje (…)
pracovat na nějakém projektu / pracovat na sobě
(na kom, na čem; na něčem)
=
pracować nad jakimś projektem / pracować nad sobą
(nad kim, nad czym; nad czymś)
dárek k narozeninám
(ke komu, k čemu)
=
prezent na urodziny
(na kogo, na co)
Stůl bez stolu,
dům bez domu:
Zmiana "ů" vs. "o" w środku słowa.
Zgrubsza jak po polsku ("stůl" CS),
jednak nie do końca ("dům" CS):
Mianownik i biernik
(1. p. "kto, co" i 4. p. "kogo co"):
stůl CS = stół PL
dům CS = (…)
Poprawione 14. 02. 2022
prosto PL
- rovnou CS
(prosto, wprost PL; ~ bezpośrednio PL)
- rovně CS
(~ kierunek PL; ~ bez zakrętów, bez skręcania PL)
poprvé CS = pierwszy raz, po raz pierwszy PL
(można pisać też "po prvé" CS; jednak (…)
Jesteśmy tu we dwie PL
=
Jsme tu dvě CS (bez "ve"!);
Jsme tu ve dvou CS;
Jsme tu ve dvou lidech CS.
Jsme tu ve dvě (hodiny) CS
=
Jesteśmy tu o drugiej (godzinie) PL
Poprawione 12. 02. 2022
wzajemnie, nawzajem PL
(jako odpowiedź na życzenia)
=
tobě taky / vám taky / nápodobně CS
Opublikowane 09. 02. 2022
Král Klacek?
Czasami jakis Czech powie "jako za krále Klacka".
Co by to doslownie znaczylo, i ze jest taka przez Czechow uzywana formulacja niepoprawna i w sumie bezsensowna, to wyjasnie nizej;
teraz szybkie przetlumaczenie calego idiomu/zwrotu:
Zwrot "jako za krále (…)
Jak si ze dvou knih složit polsko-český odborný slovník
Původně napsáno v lednu 2021 na FB;
zde v mírně stručnější verzi publikováno cca o rok později.
Přišel jsem na zajímavé know-how, jak získat velmi dobrý anatomický slovník:
Dostal jsem v Polsku vydaný (…)
Poprawione 09. 03. 2022
dovedu, dokážu, zvládnu
(dovést, dokázat, zvládnout) CS
=
potrafię, dam radę, jestem w stanie PL
dokážu (dokázat) CS
=
udowodnię (udowodnić) PL
dovedu (dovést) CS
=
doprowadzę (doprowadzić) PL
zvládnout, naučit se CS
=
opanować, nauczyć się PL
nyní CS = teď CS
= teraz PL
teď:
normalny język, codzienna komunikacja, stylistyka neutralna
nyní:
język formalny, urzędowy, literacki, poetycki, archaiczny; wyższa forma językowa
-------
není CS = nie jest, nie ma PL
(3. os., liczb. pojedyncza)
-------
niniejszym PL = tímto CS
(formalne pismo, oficjalna deklaracja)
Poprawione 07. 02. 2022
naprzeciwko kogo czego
(genitiv, dopełniacz)
=
naproti komu čemu
(dativ, celownik)
---
zadowolony z kogo czego
(genitiv, dopełniacz)
=
spokojený s kým čím
(instrumentál, narzędnik)
---
zadowolony, że
=
spokojený, že
(chociaż to działa tak samo w obu językach :) )
skleník CS = szklarnia PL
sklárna CS = huta szkła PL
Poprawione 01. 02. 2022
(ten) vrtulník, (ta) helikoptéra
=
(ten) śmiegłowiec, (ten) helikopter
(ta) vrtule = (to) śmigło
// Část letadla; a slangově v IZS (přinejmenším mezi hasiči) také vrtulník LZS (letecké záchranné služby) – v obou jazycích a státech.
// Część samolotu; i slangowo (…)
Poprawione 27. 01. 2022
małżeństwo Nowaków PL,
państwo Nowakowie PL
(ludzie, para)
=
manželé Novákovi CS,
pan a paní Novákovi CS
×
małżeństwo PL
(status, instytucja, zawarcie, nieważność, ...)
=
manželství CS
štíhlý CS = szczupły PL
hubený CS = chudy PL
chudý CS = biedny PL
tlustý CS = gruby PL
tučný CS = tłusty PL
(jedzenie, mleko, mięso; font bold; 7 lat)
Skoro "tlustý" nie brzmi ladnie, to używa się:
silnější, silný CS = puszysty, większy (…)
Poprawione 26. 01. 2022
stávka CS = strajk PL
stawka (godzinowa) PL = (hodinová) sazba CS
stawka (o coś) = sázka CS
kwota PL = částka CS
Poprawione 17. 01. 2022
Blatník, dveře, kolo, pneumatika, světlo, reproduktor (např. u auta):
- levý přední,
- pravý přední,
- levý zadní,
- pravý zadní.
Je vhodné říci nejdříve levý/pravý,
potom teprve přední/zadní.
Je to zvyk; zní to tak lépe (přirozeněji)
než "přední levý" apod.
Stejně tak:
- (…)
gra planszowa, planszówka = desková hra, deskovka
hrát koho co: deskovou hru, deskovku
Poprawione 12. 01. 2022
poprosit – poprosić
požádat – zapytać, poprosić
---
podat žádost – złożyć wniosek
---
požadovat koho co – żądać, wymagać
dožadovat se koho čeho – żądać, wymagać
------
------
řada – rząd, kolejka; szereg, gama
úřad – urząd
pořadí – porządek, kolej(ność)
popořadě, postupně – po kolei
pořádek – porządek
řád – porządek (system, (…)
Opublikowane 09. 01. 2022
Dokonavý vid (aspekt dokonany):
promyslet to, promyslím to
rozmyslet si to, rozmyslím si to
vymyslet to, vymyslím to
Nedokonavý vid (aspekt niedokonany):
myslet, myslím
myslet na to, myslím na to
myslet si, myslím si
přemýšlet o tom, přemýšlím o tom
promýšlet to, promýšlím to
rozmýšlet si to, rozmýšlím si to
vymýšlet (…)
Opublikowane 08. 01. 2022
Poprawione 10. 04. 2022
- banánové děti CS
– zvenku (fyzicky) Asiati (žlutí), zevnitř (mentalitou) Češi/Evropani (bílí)
– odzewnątrz (fizycznie) Azjaci (żółci), odwewnątrz (mentalnością) Czesi/Europejczycy (biali)
– dzieci wietnamskich rodziców, które już urodziły się w (…)
Opublikowane 08. 01. 2022
Poprawione 08. 01. 2022
Polski zwrot "być pod wrażeniem (kogoś/czegoś)" nie można do czeskiego przetłumaczyć tak wprost.
W czeskim to sformulujemy inaczej:
- Udělal/-a/-o jsi na mě dojem. (Zrobiłeś na mnie wrażenie. Jestem pod Twoim wrażeniem.)
- Udělal na mě dojem. (Jestem pod jego wrażeniem.)
- Udělala (…)
Uruchomiłem dla tego blogu RSS kanał:
https://www.adamek.cz/rss-blog/?blog=czeski
RSS kanal mozna sobie dodac do czytniku RSS,
Panstwa czytnik na podstawie tego bedzie ten kanal obserwowac,
i Panstwo tak zawsze natychmiast dostana informacje, ze sie na blogu pojawilo cos nowego.
Czytnik RSS to albo oprogramowanie specjalizowane, przeznaczone (…)
Opublikowane 07. 01. 2022
ždímat (prádlo; ručně) = wykręcać
ždímat (prádlo; v pračce) = wirować
ždímat (někoho, např. stát; koho co) = wyciskać, drenować
Opublikowane 07. 01. 2022
Poprawione 07. 01. 2022
Dziś dowiedziałem się ciekawą rzecz:
Czeskie słowo "volant"
(znaczy: okrągła kierownica samochodowa)
pochodzi bardzo prawdopodobnie z francuskiego,
dlatego że po francusku jest to dokładnie tak samo – też "volant".
Więc jeżeli ktoś nie pamiętał, jak jest po czesku kierownica w (…)
Poprawione 26. 04. 2022
całe szczęście, że PL
= ještě štěstí, že CS
to ještě jde CS;
aspoň, že ... CS
~
pół biedy PL,
chociaż PL
Aspoň že tak = No to pół biedy
Poprawione 06. 01. 2022
kaloryfer, sześciopak (mięsień brzucha) PL
= pekáč buchet, buchtičky (břišní sval(y)) CS
Już się w Czechach i języku czeskim używa też angielski wyraz "sixpack",
jednak dokładnie tak, znaczy po angielsku, bez tłumaczenia albo innej poprawy na czeski.
Poprawione 27. 01. 2022
uhlí CS = węgiel PL (materiał opałowy)
uhlík CS = węgiel PL (C, karbon, materiał konstrukcyjny, pierwiastek)
uhlovodan CS (archaismus; dnes už spíše "sacharid") = węglowodan PL
uhlovodík CS = węglowodor PL
živočišné uhlí CS (…)
Poprawione 07. 02. 2022
Kde, tady, doma vs. Kam, sem, domů:
Kde je?
Je tady
Je tam
Jsem doma (bez "v") (jako "home" EN),
Jsem v domě, jsem v domu (jako "house" EN),
Jsem dole (bez "na"!),
Jsem nahoře (v patře, na kopci),
Jsem na hoře (na nějaké hoře, (…)
Opublikowane 03. 01. 2022
Napsala mi učitelka z české základní školy, že má ve třídě na prvním stupni ZŠ polského žáka (a kromě něj ještě Ukrajince),
tak jestli bych jí mohl poradit, jak s ním má postupovat,
aby ho nastartovala na vnímání českého jazyka.
Protože (…)
Poprawione 31. 12. 2021
V jedné facebookové skupině, kde si vzájemně radí jazykáři,
se jeden jazykář nás ostatních zeptal,
jak v kontextu hraní počítačových her vznikl výraz "Chytám ping" ve smyslu "hra se mi seká" (čili "hra mi neběží plynule").
Jelikož by to mohlo zajímat (…)
Opublikowane 31. 12. 2021
Czasami troche z przesada mowie, ze kiedy ktos pojedzie samochodem z Hradca Králové do Kudowy (po normalnej drodze, poza niedawno otworzonym odcinkiem autostrady),
to na czeskim oznakowaniu drogowym zobaczy piec wersji, jak (nie)mozna napisac nazwe miasta "Wrocław".
W tym np. (…)
Opublikowane 30. 12. 2021
Poprawione 02. 01. 2022
"pokecat" / "pokecat si" (s někým)
= pogadać (z kimś) – potocznie
"pokecat" (něco)
= polać i zabrudzić (coś) – zrobić na tym małą plamę – potocznie
"pokecat se"
= polać i zabrudzić się, polać i zabrudzić sobie ubranie (np. jogurtem, keczupem, (…)
Opublikowane 30. 12. 2021
Na czym to polega? = V čem to spočívá?
To polega na tym, że ... = To spočívá v tom, že ...
Polega to na kim czym. = Spočívá to v kom čem.
Opublikowane 30. 12. 2021
O co jde CS = O co chodzi PL
Bylo by s tím (hodně) běhání CS = Było by z tym (dużo) zachodu PL
ucházet se o ... CS = ubiegać się o ... PL
uprchlík CS = uchodźca PL (utíkat, prchat (…)
Opublikowane 30. 12. 2021
"a" CS
- "i" PL
"i" CS
- "też", "także", "nawet", "i ... i ..." PL
("i"/"oraz" z akcentem na fakt, że oba/wszyscy) PL
"nebo", "či" CS
- lub, albo PL
"czy" PL (w srodku zdania orzekajacego; na poczatku warunku)
- jestli, zda CS
"czy" PL (na poczatku (…)
Opublikowane 30. 12. 2021
Jest bezpieczny
- je v bezpečí (pro sebe; není ohrožen, není v ohrožení)
- je bezpečný (pro okolí, pro ostatní; neohrožuje ostatní/okolí)
Opublikowane 30. 12. 2021
Poprawione 02. 01. 2022
W czeskim powinniśmy odróżniać słowa "náledí" vs. "ledovka".
Przeciętny Czech (w tym ja), który się nie specjalizuje w meteorologii, się na różnicy między tymi słowami nie zna.
Ktoś nawet nie ma pojęcia, że te słowa trzeba odróżniać;
i niektórzy mamy (…)
Opublikowane 30. 12. 2021
Poprawione 02. 01. 2022
Světové strany:
- sever CS = północ PL
- jih CS = południe PL
- západ CS = zachód PL
- východ CS = wschód PL
poledne CS = południe PL – w sensu czasu
půlnoc CS = północ PL – w sensu czasu
záchod, toaleta CS (…)
Opublikowane 30. 12. 2021
Poprawione 02. 01. 2022
(Napisano i na FB opublikowano 25. 7. 2021)
Przyniosłem z lasu kwiaty lipy na herbatę, i przy tej okazji wpadło mi do głowy, że muszę tutaj napisać, które drzewo jest czeskim narodowym drzewem.
Właśnie lipa. Po czesku "lípa".
Z tego, że (…)
Opublikowane 30. 12. 2021
Poprawione 02. 01. 2022
Olimpiada Matematyczna PL =
Matematická olympiáda CS
Olimp PL = Olymp CS
matematyka PL = matematika CS
informatyka PL = informatika CS
fizyka PL = fyzika CS
(to latwo zapamiętać, skoro tutaj są te i/y dokładnie odwrotnie)
politechnika PL = polytechnika CS
(z řeckého πολύ, polý, mnoho)
poliklinika (…)
Poprawione 05. 01. 2022
Zdecydowałem się naprogramować sobie i uruchomić mikroblog.
Mam zamiar tutaj publikować krótkie posty / artykuły, podobne jako np. na swojej stronie Facebookowej "Martin Adámek – Język czeski dla Polaków",
jednakże tutaj będą u mnie na witrynie w środowisku poza Facebookiem i (…)
12/2021 – 4. 1. 2022