Wczoraj na FB polskich strażaków w kontekście zagrożenia meteorologicznego natrafiłem na hasło "Zwarci i gotowi!".
Chodziło o odpowiedź jednego strażaka na zapytanie od kogoś z fanów / mieszkanców, czy są strażacy gotowi na ewentualne podtopienia.

Już z kontekstu było widać, że najlepszy czeski odpowiednik będzie hasło "Vždy připraven!", ew. jakaś jego parafrazja, np. w liczbie mnogej ("Vždy připraveni!").

Generalnie mamy w czeskim dwie takie hasła:


1)

"Buď připraven!" CS
=
"Bądź gotów!" PL

Tego hasła używają harcerzy
(CS: skauti; organizacja: Skaut, Junák).



2)

"Vždy připraven!" CS
=
"Zawsze gotów!" PL

Tego hasła używali "Pionýři", co była rządem wymuszona konkurencja zamiast wtedy nielegalnych harcerzy podczas komuny.

Chociaż co do pochodzenia hasło "Vždy připraven!" jest połączone z czasami komuny,
to nie jest tak naprawdę dzisiaj połączone z czymkolwiek politycznym.

Z punktu widzenia praktycznego, gramatycznego, semantycznego,
hasło prodemokratycznych harcerów "Bądź gotów!" ma bardzo ograniczone możliwości użycia,
natomiast hasło "Zawsze gotów!" pasuje do znacznie większej ilości sytuacji.

Sądzę, że hasło "Vždy připraven!" ("Zawsze gotów!") można więc używać generalnie, wg potrzeby,
bez jakkiegokolwiek skojarzenia z polityką i historią.
Właśnie tam, gdzie po polsku zabrzmi "Zwarci i gotowi!" lub coś podobnego.



---



Warto tutaj zauważyć koncówki przymiotników:

Generalnie mówię, że wszystkie zwykłe przymiotniki mają w czeskim w pierwszym przypadku koncówkę z długą samogłóską,
niezależnie od rodzaju (męski żywotny, męski nieżywotny, żenski, nijaki)
i niezależnie od liczby (pojedyńcza, mnoga).

Z wyjątkiem takich ekstra kształtów, lekko archaicznych / literackich,
które po czesku nazywamy "jmenný tvar", znaczy jakby "kształt imienny".

I to jest właśnie to:
"gotów" PL (zamiast "gotowy" PL)
=
"připraven" CS (zamiast "připravený" CS)



Więc:

gotów, gotowa, gotowe;
gotowi, gotowe PL
=
připraven, připravena, připraveno;
připraveni, připraveny, připravena CS


Natomiast:

gotowy, gotowa, gotowe;
gotowi, gotowe PL
=
připravený, připravená, připravené;
připravení, připravené, připravená CS


Proszę więc zauważyć te koncówki,
te samogłóski, te kreski.
Ale ładny ten czeski, prawda?


Tak samo (i bardzo typowo):

"mlád" vs. "mladý"
"stár" vs. "starý"

Piosenka "Forever Young" od Alphaville
w wersji czeskiej, to "Být stále mlád".
Znaczy "Być zawsze młód", jeżeli to można jakoś tak po polsku powiedzieć.
Po prostu semantycznie jakby "młody",
ale stylistycznie jak "gotów" zamiast "gotowy".
Tą piosenkę po czesku śpiewał Karel Gott.


Są też kształty:
- stára, mláda (ona),
- stáro, mládo (ono);
- stáři, mládi (oni),
- stáry, mlády (ony),
- stára, mláda (ona);
... ale tych się prawie nie używa.

Słowa "mlád" i "stár" jakoś lubimy właśnie w kształcie "on" (r. męski, liczba pojedyncza).


I generalnie, jeżeli chodzi o całe to zjawisko gramatyczne,
w praktyce pojawia się "mlád", "stár", "Buď připraven(a)!" i "Vždy připraven(a)!".

Teoretycznie możemy tą gramatykę stosować też na inne twarde ("-ý") przymiotniki,
jak np. "vysok" zamiast "vysoký", ale w praktyce się tego nie używa.

Właśnie – czasami używa się jeszcze:
- šťasten, šťastna, šťastno; šťastni, šťastny, šťastna;
- zdráv, zdráva, zdrávo; zdrávi, zdrávy, zdráva;
Chociaż to wszystko też już będzie brzmieć literacko.


I należy tutaj teoretycznie gramatycznie też "rád", "ráda", "rádo",
co jednak używa się specyficznie, na trzy różne sposoby,
to jest z punktu widzenia użytkownika coś całkowicie innego.



---



I jeszcze jedno z tematem (harcerstwa) powiązane hasło, tak na margines:

"Každý správný muž má v kapse nůž." CS
=
"Każdy poprawny mężczyzna ma w kieszeni scyzoryk." PL

Generalnie "nůž" CS to "nóż" PL, ale "scyzoryk" PL też. My tego tak nie odróźniamy.
Możemy powiedzieć "nožík" lub "zavírací nůž" lub "zavírák" lub w ekstra przypadkach nawet "rybička" albo "švýcarský nůž", "švýcarák",
jednak tutaj wyraźnie potrzebny był rym na "muž".



---

Trzy różne sposoby, jak używamy słowo "rád" (i pozostałe jego kształty) już wcześniej opisałem na blogu w artykułu nr 263.

Wyrażenia "kapesní nůž", "kapesní nožík", "zavírací nůž", "zavírací nožík" i "rybička" już wcześniej opisałem na blogu w artykułu nr 79.



---

Dodatek:

Polsky "zwarci" by česky asi bylo "semknutí", jako že drží spolu (vidíte příbuznost se slovem "zamknout").
A pokud jde o nějaké zavedené, zažité, známé heslo,
tak mohu nabídnout jedině "Jeden za všechny, všichni za jednoho" od Tří mušketýrů.