"Ch" – jedna litera, lub dwie?

Język vs. ICT – liczba pól i porządek;
alfabet, alfabet fonetyczny i alfabet Morsa




Z punktu widzenia języka czeskiego "ch", to jedna litera;
chociaż fizycznie zapisywana za pomocą dwu znaków.

Sytuacja więc jest bardzo podobna jako w przypadku polskich "sz", "cz" lub "rz".




W języku – jedna litera, która ma swoją pozycję w alfabecie (..., h, ch, i, j, k, ...).
W ICT (teleinformatyce) – dwa znaki.


W krzyżówkach można natrafić na "ch" zapisane w jednym polu, skoro chodzi o jedną literę,
lub w dwu polach ("C" i "H" osobno), skoro chodzi o dwa znaki.
Obie podejścia można uważać za poprawne.


W formularzach urzędowych, pocztowych itp. dawniej chyba też były moźliwe obie podejścia;
jednak dziś, pod wpływem ICT, skoro te pojedyncze pola potrzebujemy uważać za znaki w komputerze,
zdecydowanie trzeba pisać "Ch" jako dwa znaki, "C" i "H", do dwu pól, i nie ma innego wyjścia,
skoro "ch" to w komputerze dwa znaki.


Jednak w jednej sprawie nowoczesne systemy informatyczne dostosowały się do regulaminu języka czeskiego:
Jeżeli chodzi o sortowanie danych wg alfabetu, to system bazodanowy ustawiony do czeskiego środowiska będzie "ch" dla celów sortowania uważać za jedną literę,
więc porządek słów będzie np.:
Adam, Božena, Cyril, Čeněk, David, Ďáblice, Emil, František, Gustav, Helena, Chrudim, Ivan, Josef, ...




Akurat tutaj pokazane przykłady nie są zupełnie przypadkowe – pokazałem bowiem tutaj początek czeskiego alfabetu fonetycznego.
Znaczy alfabetu do podania danych przez telefon, radiostację, radio, dzwięk w TV, itp.
Takiego, który międzynarodowo zaczyna się Alpha, Bravo, Charlie, Delta,
i w polskim zaczyna się Adam, Barbara, Celina, Dorota.


Cały ten alfabet dla radiostacji, telefonu, itp. można znaleźć na:
https://www.adamek.cz/pl/komunikacje/alfabet-fonetyczny/


Litera "Ch" ma swoją pozycję nie tylko w alfabecie (tuż po "h"),
i nie tylko w alfabecie fonetycznym ("Chrudim"),
ale też w czeskiej wersji alfabetu Morsa: "----"

Jest to więc bardzo proste:
"H", to w alfabecie Morsa 4 kropki
(pomocne słowo / mnemotechnika: "hrachovina" – zawiera 4 krótkie samogłóski);
"Ch", to 4 kreski
(pomocne wyrażenie / mnemotechnika: "Chvátá k nám sám", lub też "Chléb nám dává" – zawiera 4 długie samogłóski).

Wiem, mówić tutaj, że "h" vs. "ch" to prosta sprawa,
i nawet jeszcze odnosić się do tego, że w czeskich pomocnych słowach dla alfabetu Morsa korzystamy z krótkich vs. długich samogłósek,
to pewnie wygłąda jako koncentrat prowokacji z mojej strony :)
Jednak w ten sposob to jest, "h" niestety coś innego niż "ch"; i dużo Czechów naprawdę pamięta kody morsa dla pojedynczych literek właśnie na podstawie krótkich (kropka) vs. długich (kreska) samogłósek w słowach pomocnych.

Alfabet Morsa, w tym z 
- czeskim "Ch"
- nowoczesnym "@"
- czeskimi pomocnymi słowami (mnemotechniką)
- alkoholiczną wersją pomocnych słów
(parodią, jednak technicznie działającą – tą proszę ignorować, nie uczyć się i nie używać, bo zawiera zgrubsza trzy wyrażenia niższego stylistycznego poziomu)
znajduje się na:
https://www.adamek.cz/clanky/popularne-odborne/morseovka/




Kartoteka

Do tego artykułu zainspirowało mnie spostrzeżenie mojej uczennicy, która pracuje w służbie zdrowia,
i w początku swojej pracy z czeskimi pacjentami nie mogła w kartotece znaleźć pacjentów, którzy mają nazwisko od litery "Ch",
skoro szukała ich koło "C", podczas tego oni chowali się między "H" i "I".
Nie wiem nawet, czy chodziło o fizyczną kartotekę lub o komputer,
jednak nawet w tym komputerze już dziś można zakładać czeskie sortowanie z porządkiem "..., h, ch, i, ...", jak podano wyżej.



PS:
Duża litera "Ch" pisze się, jak można tutaj widzieć, za pomocą dużego "C" i małego "h": "Chrudim".
Chyba że pisze się dużymi literami całe słowo ("verzálky"), to potem "h" będzie też duże: "CHRUDIM", "NÁCHOD"
Coś na ten temat mam też w wstępnym videowykładzie, ale raczej nie dużo.



PPS:
"Chrudim", to miasto powiatowe w wojewodztwie Pardubickým, we wschodnich Czechach;
po drodze zgrubsza 80 km z polskiej granicy Kudowa / Náchod.



PPPS:
Alfabet fonetyczny, to teoretycznie fajna sprawa.
Jednak w praktyce realnego życia pokazało się, że mówiąc jakiemuś Polakowi swoje nazwisko lub adres swojej witryny
nie ma sensu męczyć go czymś jak [alfa, delta, alfa, majk, ekou, kilo],
i lepiej po prostu powiedzieć:
"Nazwisko jak ten polski bokser."

----
Ilustrační obrázek z internetu.